Đây là thách thức mà người nghệ nhân đặt ra cho bản thân, bởi đó là con đường chưa có người đi. Nặn đất sét thành giày đã khó, nung ở 1200 độ C mà vẫn nguyên vẹn hình hài còn khó hơn gấp bội. Dù đã nửa thế kỷ làm nghề, ông vẫn phải thử đi thử lại hàng chục lần, và phải mất sáu tháng kỳ công mới tìm ra lời giải. Vượt qua cửa ải kỹ thuật, ông bắt đầu thử nghiệm với màu sắc, thủ pháp và hoa văn. Cảm hứng sáng tạo chưa dứt, ông pha chế nhiều màu men mới, ứng dụng thêm nhiều kỹ thuật phức tạp và tinh xảo vào sản phẩm.
Bài viết bởi Phạm Quỳnh Châu
Hình ảnh bởi Đỗ Sỹ
Xuất hiện tại Đẹp Fashion Show năm 2011, tác phẩm của ông khiến mọi người phải kinh ngạc bởi vẻ đẹp kỳ lạ đến mê hoặc của những đôi giày gốm – một chất liệu mộc mạc đến không ngờ.
Giày được làm từng chiếc một, và bởi thế tất cả đều là độc bản. Cao 47.5 cm, rộng 17cm, nặng 2.5kg, gót và miệng giày thường được bọc đồng để tạo độ vững chãi. “Bản thân chiếc giày đã là một hình khối đẹp, với những đường cong thanh nhã, chỉ cần bổ sung hoa văn là đã có một tác phẩm hoàn hảo,” ông nhận định.
Hoa văn nổi, họa tiết chìm, phối màu men, tất cả đều là kỹ thuật truyền thống của nghề gốm ở khắp nơi. Vẫn đất sét ấy, vẫn cao lanh, vẫn kỹ thuật pha trộn và chồng màu ấy, nhưng để đạt đến độ huyền ảo thì đòi hỏi hàng chục năm kinh nghiệm của một bậc thầy. Không dừng ở đó, ông còn kết hợp nhiều chất liệu như sen khô, tơ tằm, bạc sợi… để tạo nên nét độc đáo cho từng tác phẩm. Đa dạng là thế, nhưng xuyên suốt mười hai sắc thái ấy vẫn luôn là một hơi thở thuần chân, nồng nàn hồn gốm Việt.
Mười hai chiếc giày của Vũ Thắng, bởi vậy, có thể xem như cuộc tao ngộ của truyền thống và hiện đại, đánh dấu sự khởi đầu cho mối lương duyên giữa gốm với thời trang.
Giày gốm men nâu khắc hoạ tiết hoa dây
Tác phẩm sử dụng men khô để tạo hiệu ứng bề mặt giả đồng, kết hợp kỹ thuật khắc họa tiết hoa sen và cúc dây gợi nhớ đến hoa văn trên gốm hoa nâu thời Lý Trần (Thế kỷ 11-14). Các chất liệu thô mộc như hạt gỗ, kén tằm được kết hợp để tạo điểm nhấn trang trí cho tác phẩm.
Giày gốm men xanh ngọc khắc hoạ tiết hoa dây
Họa tiết hoa sen và cúc dây đặc trưng trong gốm Việt được khắc chìm, phủ chồng màu nhiều lớp men cho đến khi đạt được hiệu ứng độ sâu không gian. Trên thân và mũi giày kết hợp trang trí thêm bằng các chất liệu dân dã như đài sen khô, hạt gỗ, kén tằm được phủ sơn mài.
Giày gốm men ngà vẽ họa tiết bách hoa
Hoàn thiện bằng lớp men ngà đặc trưng của Bát Tràng, tác phẩm được vẽ họa tiết bách hoa bằng mực chàm cổ, lấy ý từ câu “nhân sinh bách nghệ”, hàm ý gợi nhắc vẻ đẹp trăm hoa đua nở của các ngành nghề truyền thống Việt Nam.
Giày gốm men xanh ngọc khắc họa tiết hoa dây
Sự kết hợp giữa họa tiết sen – cúc dây và kỹ thuật men chồng màu tạo nên hiệu ứng thị giác biến ảo, nơi đường nét khắc chìm hòa quyện tự nhiên với sắc men xanh ngọc. Sự chuyển màu từ cổ giày xuống mũi giày tăng thêm độ sâu cho bố cục.
Giày gốm men xanh ngọc nạm bạc
Tác phẩm kết hợp họa tiết hoa dây khắc chìm với kỹ thuật men chồng màu đặc trưng. Điểm nhấn nằm ở phần miệng giày nạm bạc: bạc được kéo sợi mảnh, uốn thành hoa lá rồi nạm lên bề mặt gốm, làm nổi bật sắc men xanh ngọc.
Giày gốm men chồng màu khắc hoạ tiết hoa lan
Trên nền men nâu cánh gián, hoa lan – biểu trưng của mùa xuân và tinh thần tự do, được chạm khắc với những đường nét thanh thoát, phóng khoáng và được làm nổi bật bằng khoảng loang màu tự nhiên từ nâu sang xanh đậm, hiệu ứng có được từ kỹ thuật chồng màu men độc đáo của cố Nghệ nhân.
Giày gốm men ngà vẽ họa tiết cá chép
Trên nền xương gốm trắng ngà, hình ảnh cá chép từ điển tích “Lý ngư vượt long môn” với đầu cá ở mũi giày và họa tiết vảy cá dọc thân giày được vẽ tỉ mỉ với màu chàm cổ, sau đó được phủ một lớp men ngà truyền thống, đặc trưng của gốm Bát Tràng.
Giày gốm men ngà vẽ họa tiết sóng thủy tam
Họa tiết “thủy tam” – những con sóng nối tiếp – được vẽ bằng màu chàm trên nền men ngà, tượng trưng cho sự tiếp nối thế hệ và phồn thịnh bền lâu. Phong cách gốm hoa lam phương Đông được ứng dụng tinh tế, kết hợp hài hòa với dáng giày đương đại.
Giày gốm men chồng màu khắc họa tiết hoa chanh
Kỹ thuật phủ men chồng màu được sử dụng có kiểm soát, tạo nền cho họa tiết hoa chanh khắc chìm. Các bông hoa được sắp xếp liền mạch theo hình mắt lướidọc thân giày, trong bố cục gợi âm hưởng phong cách của những chiếc bốt da phương Tây.
Giày gốm men ngà vẽ họa tiết “Long cuốn thủy”
Lấy cảm hứng từ hình tượng rồng thời Trần (thế kỷ 14), họa tiết “Long cuốn thủy” (rồng hút nước) được vẽ với màu chàm trên xương gốm trắng ngà. Chiếc giày này được xem là tác phẩm tiếp nối, hoàn thành chu kỳ hóa rồng từ chiếc giày “Lý ngư”.
Đôi giày gốm men chồng màu khắc họa tiết “long hí thủy”
Kỹ thuật khắc chìm kết hợp nhiều lớp men chồng tạo nên bề mặt biến đổi tự nhiên. Họa tiết “long hí thủy”, lấy cảm hứng từ rồng thời Nguyễn, thể hiện hình rồng uyển chuyển mang tinh thần hướng về cội nguồn.
Đôi giày gốm men chồng màu khắc hoạ tiết hoa đào
Được chế tác bằng kỹ thuật phủ men chồng màu kết hợp khắc chìm, đôi giày trở thành bức tranh gốm đa sắc với họa tiết hoa đào tươi tắn nổi bật trên thân. Tác phẩm được công nhận là đôi giày gốm lớn nhất Việt Nam (Tổ chức Kỷ lục Việt Nam, 2013).
